Η ομιλία του Δημάρχου Καλαβρύτων κ. Αθανασίου Παπαδόπουλου στην Εκδήλωση για τον Λογοτεχνικό διαγωνισμό «Άθλον ποιήσεως Γιάννης και Λένα Στρέφη-Κουτσοχέρα»
Κυρίες και Κύριοι, Φίλες και Φίλοι,
Πριν από λίγο καιρό -στα τέλη Αυγούστου- συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από τότε που έφυγε από κοντά μας ο Γιάννης Κουτσοχέρας.
Τριάντα χρόνια που δεν είναι αναμεσά μας ως φυσική παρουσία.
Παραμένει όμως διαρκώς εδώ, διαρκώς παρών μέσα απ’ το πολυδιάστατο έργο του.
Είναι δύσκολο να προσδιορίσει κανείς με μια λέξη ή με μια φράση την προσωπικότητα και το ανάστημα του Γιάννη Κουτσοχέρα.
Υπήρξε ιδεολόγος και οραματιστής πολιτικός, αμετακίνητα συνεπής στις αρχές του και αφοσιωμένος στις αξίες του, ένας «ηθοπλάστης διανοούμενος της πολιτικής συνείδησης», όπως τον χαρακτήρισε το 2010 ο ιστορικός Τέχνης και βιβλιοκριτικός Λεόντιος Πετμεζάς σ’ ένα δοκίμιο που πήρε το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμό της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Επιστημόνων Λογοτεχνών.
Ο Γιάννης Κουτσοχέρας ήταν ποιητής, συγγραφέας, νομικός, βουλευτής και ευρωβουλευτής, υπήρξε Πρέσβης της Ελλάδας στην ΟΥΝΕΣΚΟ, ένας πολυμαθής πολιτικός και διανοούμενος που αρχικά σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια Οικονομικές Επιστήμες, κοινωνιολογία, φιλοσοφία, θέατρο και λογοτεχνία στη Σορβόννη.
Γεννημένος το 1904 στη Ζήρια Αιγιαλείας, αυτός ο ανήσυχος ουμανιστής και αγωνιστής της παγκόσμιας Ειρήνης έζησε από κοντά όλα τα μεγάλα γεγονότα που καθόρισαν την πορεία της Ελλάδας και της Ευρώπης τον περασμένο αιώνα.
Και τα έζησε πολλές φορές από τη θέση του πρωταγωνιστή, μαχόμενος πάντα για το δίκαιο, πάντα για την πατρίδα και τον συνάνθρωπο, για την Ελευθερία, τη Δικαιοσύνη, την Ειρήνη και την Αλληλεγγύη.
Στην πρώτη γραμμή σε όλους τους κοινωνικούς και δημοκρατικούς αγώνες, στην Εθνική Αντίσταση, στον αγώνα της Κύπρου, στον αγώνα για την ανατροπή της Χούντας, όπου ανέπτυξε πολύ έντονη αντιδικτατορική δράση συνυπογράφοντας μάλιστα το 1969 και κείμενο 50 προσωπικοτήτων με το οποίο ζητείτο από το καθεστώς των συνταγματαρχών -εκείνα τα σκοτεινά χρόνια- να προχωρήσει άμεσα στην προκήρυξη ελευθέρων εθνικών εκλογών.
Μεγάλες πολιτικές και κοινωνικές κατακτήσεις που σήμερα θεωρούμε αυτονόητες και δεδομένες, όπως για παράδειγμα η εδραίωση και η ενίσχυση του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης για τους αγρότες ή η καθολική ψήφος των γυναικών ή ακόμα και η ίδρυση Πανεπιστημίων μακριά απ’ την Αθήνα, όπως το Πανεπιστήμιο Πατρών, έχουν σε σημαντικό βαθμό και τη δική του σφραγίδα.
Έχουν το αποτύπωμα της δικής του αγωνιστικής παρακαταθήκης.
Επίσης, η γλωσσική μεταρρύθμιση, η καθιέρωση της δημοτικής και του μονοτονικού συστήματος γραφής που τελικά επιτεύχθηκε το 1982 είναι κατάκτηση που οφείλεται στην επιμονή και στους πολύχρονους αγώνες του.
Αγώνες που είχαν ξεκινήσει ήδη από το 1975.
Ο ίδιος άλλωστε έλεγε τότε ότι «όλοι οι Έλληνες να γράφουμε επιτέλους όπως μιλάμε. Να έχουμε μια γλώσσα».
Χαρακτηρίζοντας -τον Ιανουάριο του 1982- ως νίκη της ελληνικής γλώσσας την καθιέρωση του μονοτονικού συστήματος.
Χρειάζονται πολλές ώρες για να μιλήσει κανείς για όλα τα κεφάλαια του έργου και της προσφοράς αυτού του μειλίχιου και σεμνού ανθρώπου που όμως μεταμορφωνόταν σε φλογερό και ακατάβλητο αγωνιστή όταν αυτό υπαγορευόταν απ’ την δημοκρατική του συνείδηση και απ’ το πατριωτικό και ανθρωπιστικό καθήκον του.
Ο Γιάννης Κουτσοχέρας ήταν απ’ τους πρωτοπόρους στον αγώνα για την επιστροφή των κλεμμένων αρχαιολογικών θησαυρών της χώρας μας, θέμα που είναι εξαιρετικά επίκαιρο και σήμερα.
Ήταν πρωτεργάτης δράσεων που πείστηκε ν’ αναλάβει η ΟΥΝΕΣΚΟ στην Ελλάδα στους τομείς της Παιδείας και του Πολιτισμού.
Πρωτοστάτησε για την διάσωση της Ακρόπολης, τιμήθηκε με πολύ υψηλές διεθνείς διακρίσεις για την ποίηση αλλά και για την πολιτική του δράση, συνέδεσε όλη τη διαδρομή του με καινοτόμες αλλαγές θέτοντας στην προμετωπίδα των αγώνων του τον ελεύθερο άνθρωπο και την ισότιμη και δίκαιη συμμετοχή όλων στα δρώμενα του τόπου μας.
Υπάρχει μια καταπληκτική εκπομπή στο αρχείο της ΕΡΤ.
Μια εκπομπή της σειράς «Μονόγραμμα» με έτος παραγωγής το 1987 και με την υπογραφή του Γιώργου και της Ηρώς Σγουράκη, την οποία συστήνω όλοι μας να δούμε για να καταλάβουμε γιατί ο Γιάννης Κουτσοχέρας προτάθηκε επανειλημμένα για το Νόμπελ Ειρήνης και Λογοτεχνίας και γιατί το σύνολο της κοινωνικής, πολιτικής και πνευματικής του προσφοράς απέκτησε διεθνές εκτόπισμα και διεθνή αναγνώριση.
Την περίοδο της γερμανικής Κατοχής γνώρισε από πρώτο χέρι την εκδικητική μανία και το κτηνώδες πρόσωπο των κατακτητών καθώς το πατρικό του σπίτι πυρπολήθηκε τον Νοέμβριο του 1943, δηλαδή λίγες εβδομάδες πριν το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων.
Εκεί τοποθετήθηκε αργότερα -και τα αποκαλυπτήρια έγιναν απ’ τον ίδιο- η μαρμάρινη επιγραφή με το ποίημα «Καπνόν αποθρώσκοντα» το οποίο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό «Το Ταξίδι» το 1945, σε μονοτονική γραφή.
Αυτός ο μεγάλος στοχαστής έγραφε, μιλούσε, αγωνιζόταν, οραματιζόταν και ανέπνεε με το βλέμμα στο μέλλον.
Με το βλέμμα στη νέα γενιά. Στα παιδιά μας, στο Αύριο, στα χρόνια που έρχονται.
Γι’ αυτό και μήνες μετά τον θάνατο του, πολύ γρήγορα, το 1995 ξεκίνησε για πρώτη φορά ο μαθητικός ποιητικός διαγωνισμός «Άθλον Ποιήσεως Γιάννη και Λένας Στρέφη – Κουτσοχέρα».
Ένας διαγωνισμός με διαδρομή ήδη 29 ετών.
Ο ποιητής, έλεγε ο Γιάννης Κουτσοχέρας -και αυτό είναι κάτι που θα ήθελα να το επισημάνω σε όλες τις νέες και τους νέους που συμμετείχαν στο φετινό «Άθλον Ποιήσεως»- «έχει χρέος ν’ αγωνίζεται διαρκώς δίνοντας μορφή έντεχνου λόγου στα καρδιοχτύπια του λαού».
Ο ποιητής είναι χρονικογράφος και συμπαραστάτης, είναι ον πολιτικό έλεγε ο Κουτσοχέρας επικαλούμενος και τους ορισμούς που πρώτος διατύπωσε ο Αριστοτέλης.
Για τα Καλάβρυτα, έχει ήδη περάσει στην Ιστορία ως ο ποιητής του Ολοκαυτώματος.
Ως η πένα που έδωσε μορφή στον πόνο, στον όλεθρο, στην φρίκη και στην απώλεια, αλλά κυρίως στον ηρωισμό και στο παράδειγμα.
Που έδωσε υπόσταση στο μέγεθος της αυταπάρνησης, της αντίστασης και του πατριωτισμού των προγόνων μας πριν ακριβώς 81 χρόνια σαν αύριο.
«Ήλιε, στάσου και βουβάσου… Της γης οι θεοί στ’ άστρα ανεβαίνουνε», έγραψε στο ποίημα του «Καλάβρυτα του 1943» για να περιγράψει και να διασώσει στα μήκη και στα πλάτη του χρόνου αυτό που συνέβη στο Λόφο του Καππή εκείνο το μεσημέρι της Δευτέρας 13 Δεκεμβρίου 1943.
Και χάρη στο ίδρυμα Γιάννη και Λένας Στρέφη – Κουτσοχέρα και στο Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος ο διαγωνισμός «Άθλον Ποιήσεως» δεν κρατάει ζωντανή μόνο την μνήμη του μεγάλου ποιητή και λογοτέχνη μας, κρατάει κυρίως ζωντανή την μόνιμη επιθυμία του -μέσα απ’ το ιστορικό παράδειγμα και το Έπος των Καλαβρύτων- ν’ αναδειχθούν οι αυριανοί ποιητές και οι ένθερμοι υπερασπιστές της Ειρήνης, του Ανθρωπισμού, της Κοινωνικής Δικαιοσύνης και Προόδου.
Και αυτό το καταφέρνουμε.
Και αποδεικνύεται ότι το καταφέρνουμε από το γεγονός ότι κάθε χρόνο, τα ποιήματα απ’ όλη την Ελλάδα και την Κύπρο που μετέχουν στον διαγωνισμό είναι ποιήματα που με ευαισθησία, με λυρισμό, με μεγάλη επιδεξιότητα φτάνουν στον πυρήνα του ιστορικού γεγονότος του Ολοκαυτώματος μεταφέροντας εικόνες, νοήματα, συναισθήματα, μηνύματα και διδαχές που απορρέουν απ’ αυτό.
Και φτάνοντας οι ίδιοι ως το ακρότατο σημείο που μπορεί ν’ ανιχνεύσει η ψυχή, όπως έλεγε ένας άλλο μεγάλος ποιητής και διανοητής μας, ο Οδυσσέας Ελύτης.
Το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων υπήρξε η μεγαλύτερη θηριωδία των ναζιστικών δυνάμεων Κατοχής στην Ελλάδα.
Μια θηριωδία που όμως παραμένει ακόμα ατιμώρητη μιας και οι υπαίτιοι ποτέ δεν λογοδότησαν πραγματικά για το έγκλημα τους, ποτέ δεν ανέλαβαν την ευθύνη του χρέους και της οφειλής που έχουν προς την πατρίδα μας.
Εμείς επιμένουμε -και θα επιμένουμε- στην απόδοση Δικαιοσύνης, επιμένουμε -και θα επιμένουμε- στην αποκατάσταση αυτής της νομικής και ηθικής αδικίας και εκκρεμότητας, επιμένουμε στην αναγνώριση εκ μέρους της Γερμανίας των οφειλών και της καταβολής αποζημιώσεων για τις καταστροφές που προκάλεσε εκείνη την περίοδο.
Δείχνοντας έτσι στην πράξη ότι εννοεί τη μεταμέλεια και τη συγγνώμη της και ότι αναγνωρίζει την ενοχή της.
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω όσες και όσους μαθήτριες, μαθητές, φοιτήτριες και φοιτητές συμμετείχαν στον φετινό διαγωνισμό «Άθλον ποιήσεως».
Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω την Οργανωτική Επιτροπή, να ευχαριστήσω τον Πρόεδρο του Δημοτικού Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος Θόδωρο Χαμακιώτη, την Λέτα Κουτσοχέρα, Πρόεδρο του Ιδρύματος «Γιάννη Κουτσοχέρα και Λένας Στρέφη – Κουτσοχέρα» αλλά και τον Χρίστο Φωτεινόπουλο που επί πολλά χρόνια αποτελεί ψυχή και στυλοβάτη του Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος.
Και φυσικά να ευχαριστήσω και τα μέλη της Επιτροπής Αξιολόγησης, την συγγραφέα και ποιήτρια Φαίδρα Ζαμπαθά – Παγουλάτου, τον συγγραφέα και ποιητή Παναγιώτη Καραφωτιά, την καθηγήτρια της Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά Φρόσω Κλαμπανιστή, την καθηγήτρια και ποιήτρια Λέτα Κουτσοχέρα και την συγγραφέα και ποιήτρια Βούλα Κωστοπέτρου.
Και να ευχαριστήσω επίσης όλους όσοι προετοίμασαν με πολύ μεγάλη φροντίδα την αποψινή εκδήλωση παρουσίασης των βραβευμένων ποιημάτων και απονομής των βραβείων και τους επαίνων στους διακριθέντες αλλά και την μουσική εκδήλωση που θ’ ακολουθήσει με την Μικτή Χορωδία Αιγιάλειας και την παρουσίαση έργων μεγάλων συνθετών μας υπό τη διεύθυνση της κυρίας Μπέσσυς Νάσση.
Σας Ευχαριστώ.