Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός: Αυτό είναι το φετινό πρόγραμμα εκδηλώσεων σε αρχαιολογικούς χώρους

Αρχαία θέατρα, βυζαντινά μουσεία, κάστρα, φρούρια, ιερές μονές, εκκλησίες, τζαμιά, αρχοντικά και προϊστορικοί οικισμοί σε ολόκληρη τη χώρα θα πλημμυρίσουν από μελωδίες, ρυθμό, λόγο μέσα από την φιλοξενία υψηλού επιπέδου παραστάσεων τις οποίες το κοινό θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει δωρεάν, πληρώνοντας μόνον το αντίτιμο εισόδου στον αρχαιολογικό χώρο, όπου απαιτείται. Παράλληλα, μέσω του προγράμματος υποστηρίζονται και οι καλλιτέχνες με την χρηματοδότηση των παραστάσεών τους, τις οποίες θα μπορούν στη συνέχεια να παρουσιάσουν και αλλού.

Σύμφωνα με όσα ειπώθηκαν κατά τη σημερινή παρουσίαση του προγράμματος από την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και τον Γιώργο Κουμεντάκη, καλλιτεχνικό διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, που έχει αναλάβει τη διοικητική και οργανωτική του ευθύνη, οι καλλιτέχνες κλήθηκαν να δημιουργήσουν νέα έργα πάνω στη έννοια της Σύγκρουσης, η οποία αρθρώνεται σε τέσσερις επιμέρους θεματικές που διατρέχουν τα πεδία της πολιτικής, οικονομικής, πολιτιστικής και ψυχικής ζωής: Εσωτερική σύγκρουση, Σύγκρουση πολιτισμών, Σύγκρουση συμφερόντων, Σύγκρουση εν καιρώ πολέμου.

Στο μεταξύ, στον κατάλογο των χώρων φιλοξενίας των εκδηλώσεων προστέθηκαν άλλοι 13 μεταξύ των οποίων το μυθικό Ανάκτορο του Νέστορος στην Πύλο, το αποκατεστημένο αρχοντικό Ταβανιώτη στη Μαρώνεια, αντιπροσωπευτικό δείγμα της οικιστικής αρχιτεκτονικής της Δυτικής Θράκης, η Ιερά Μονή Ουρσουλινών στα Λουτρά της Τήνου που ιδρύθηκε το 1862, το διώροφο ανακαινισμένο Κονάκι Προδρόμου στην Καρδίτσα, ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα τσιφλικόσπιτου του κάμπου της Δυτικής Θεσσαλίας, ο προϊστορικός οικισμός της Μύρινας στη Λήμνο και το επιβλητικό Φρούριο Καζάρμα στη Σητεία που δεσπόζει ψηλά πάνω από την πόλη.

Επιπλέον, η επιστροφή του επιτυχημένου πολιτιστικού προγράμματος γίνεται φέτος με νέα ταυτότητα η οποία βασίστηκε στη χρήση συμβόλων του κλασικού πολιτισμού, νέο λογότυπο εμπνευσμένο από τον αρχαίο κίονα αλλά και μία ολοκαίνουργια, επίσημη πλέον ιστοσελίδα η οποία θα είναι συμβατή με όλες τις κινητές συσκευές και θα επιτρέπει στο κοινό να ενημερωθεί, γρήγορα και αποτελεσματικά, για το πλήρες πρόγραμμα των εκδηλώσεων και για την κάθε παραγωγή ξεχωριστά, να κάνει προκράτηση θέσεων αλλά και να πάρει χρήσιμες πληροφορίες για τους αρχαιολογικούς χώρους που φιλοξενούν τις παραστάσεις.

Ιδιαίτερο είναι και το τηλεοπτικό σποτ της φετινής διοργάνωσης, το οποίο γυρίστηκε στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικο και επιχειρεί να εικονοποιήσει την έννοια της σύγκρουσης μέσα από μια χορογραφημένη σύγκρουση σωμάτων πάνω στην έντονα δραματική μουσική του Τζουζέππε Βέρντι από την εισαγωγή της όπερας Μάκβεθ. Από την αρχαιότητα έως σήμερα, από τη δύση στην ανατολή, από τη νεότητα στο γήρας, από τη σιωπή έως την κραυγή, από την εσωτερική έως τη σωματική πάλη, η έννοια της σύγκρουσης κινηματογραφείται σαν μια νοητή γραμμή που συνδέει το ανθρώπινο είδος και τις διαφορετικές κουλτούρες μέσα στους αιώνες.

Ο προϋπολογισμός του φετινού προγράμματος ανέρχεται στα 2.232.000 ευρώ, εκ των οποίων για τη μουσική δίνονται 762.600 ευρώ, για το θέατρο 632.400 ευρώ, για τις παραστάσεις / δράσεις για παιδιά και εφήβους 260.400 ευρώ, για τον χορό 223.200 ευρώ, για τα εικαστικά / περφόρμανς 223.200 ευρώ και για το μουσικό θέατρο 130.200 ευρώ.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ANA ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ

1, 2 Ιουλίου

Μουσική
Ταξίδι στα Βαλκάνια για συμφωνική ορχήστρα, μεικτή χορωδία και αφηγητή
Μουσική δημιουργία, επιμέλεια: Γιάννης Μπελώνης
Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων, Καβάλα

Θέατρο
Ψυχορραγήματα
Σκηνοθεσία, επιμέλεια σκηνικού χώρου: Γιώργος Κουτλής
Νεκρομαντείο Αχέροντα, Πρέβεζα

Εικαστικά / Περφόρμανς
Βιογραφία ενός λογισμικού
Σενάριο, σκηνοθεσία, prompt engineering: Γιώργος Δρίβας
Περίπτερο Πικιώνη, Δελφοί

2, 3 Ιουλίου

Μουσική
SOMNIA PACIS: Ονειρευόμενοι την ειρήνη
Σύλληψη: Γιάννης Παπατζανής, Ανδρέας Παραγιουδάκης, Κατερίνα Αδαμάρα
Φορτέτσα Ρεθύμνου

3, 4 Ιουλίου

Εικαστικά / Περφόρμανς
Αστερισμοί που εκ νέου εκρήγνυνται
Επιμέλεια: Εύα Βασλαματζή
Αρχοντικό Ταβανιώτη, Μαρώνεια
Διάρκεια έως 31/7

4, 5 Ιουλίου

Θέατρο
Διατί η μηλιά δεν έγινε μηλέα
Βασισμένο στο ομώνυμο διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού
Σκηνοθεσία: Ελισσαίος Βλάχος
Κάστρο Λαμίας

5, 6 Ιουλίου

Μουσική
Τρισεύγενη
Σύλληψη, επιμέλεια κειμένου, κλασική κιθάρα: Κορίνα Βουγιούκα
Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Τάσος Ρωσόπουλος
Ιερό του Μέσσου Λέσβου

6, 7 Ιουλίου

Μουσική
Των κοχυλιών η γλώσσα
Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων «Θανάσης Τσιπινάκης» Δήμου Πατρέων
Τραγούδι: Θοδωρής Βουτσικάκης • Απαγγελία: Μαρίνα Καλογήρου
Αρχαίο Θέατρο Δωδώνης, Ιωάννινα

Παράσταση / Δράση για παιδιά και εφήβους
Μερικά κομμάτια πέτρας
Σύνθεση κειμένου: Έρι Κύργια
Σκηνοθεσία: Σοφία Βγενοπούλου
Αρχαιολογικός χώρος Ζώνης, Αλεξανδρούπολη

8, 9 Ιουλίου

Θέατρο
Ρενάτο Μόρντο: Οι ώρες
Σκηνοθεσία: Χρίστος Λύγκας
Αρχαιολογικός χώρος Αβδήρων, Ξάνθη

9, 10 Ιουλίου

Θέατρο
Το νησί των θαυμάτων
Σκηνοθεσία: Θανάσης Κριτσάκης, Δημήτρης Μπαμπίλης
Δραματουργία: Ομάδα ΑΠΑΡÄΜΙΛΛΟΝ
Αρχαίο Θέατρο Σάμου (Ξύλινο)

10, 11 Ιουλίου

Χορός
Afternoon dances
Χορογραφία: Δημήτρης Μυτιληναίος
Αρχαιολογικό Μουσείο Νεμέας, Αύλειος χώρος

11, 12 Ιουλίου

Μουσική
Τρεις μαχαλάδες και ένα παζάρι
Σύλληψη, μουσική επεξεργασία, τραγούδι/περφόρμανς: Νατάσα Τσακηρίδου
Ζιντζιρλί Τζαμί, Σέρρες

Θέατρο
Eγώ, η Μήδεια
Σκηνοθεσία: Τζίνα Θλιβέρη
Οθωμανικό Τέμενος Οσμάν Σαχ (Κουρσούμ Τζαμί), Τρίκαλα

Θέατρο
Ο κόσμος που στέκει ανάμεσά μας
Κείμενο: Κατερίνα Λούβαρη Φασόη
Σκηνοθεσία: Παντελής Δεντάκης
Γενέσιο της Θεοτόκου (Κόκκινη Εκκλησιά), Βουργαρέλι Άρτας

12, 13 Ιουλίου

Μουσική
Το μονοπάτι των δακρύων
Σκηνοθεσία, μουσική, δραματουργία, διακειμενική σύνθεση: Violet Louise
Αρχαίο Θέατρο Αιγείρας, Αχαΐα

Παράσταση / Δράση για παιδιά και εφήβους
Τελευταία ώρα: Γυμναστική
Κείμενο, σκηνοθεσία: Δανάη Λιοδάκη
Φρούριο Παλαμηδίου, Ναύπλιο

13, 14 Ιουλίου

Θέατρο
Μια φωτεινή ελεγεία για την Ανθούλα Σταθοπούλου
Σκηνοθεσία: Γιάννης Σολδάτος, Έφη Βενιανάκη
Μετοχιακό συγκρότημα Νέων Φλογητών – Κέντρο Βυζαντινού Πολιτισμού – Βυζαντινό Μουσείο Χαλκιδικής

Θέατρο
Ο Καραγκιόζης το 31 π.Χ. στην Αλεξάνδρεια
Σύλληψη, επιμέλεια: Φωτεινή Παπαχατζή
Καραγκιοζοπαίχτες: Άθως Δανέλλης, Σπύρος Αγγελόπουλος
Ρωμαϊκό Ωδείο Νικόπολης, Πρέβεζα

Παράσταση / Δράση για παιδιά και εφήβους
Το ταξίδι μιας νότας
Πιανίστας, συνθέτης: Σταύρος Λάντσιας
Μουσικοπαιδαγωγός: Κωνσταντίνα Χρίστου
Κονάκι Προδρόμου, Καρδίτσα

14, 15 Ιουλίου

Μουσική
Phygital
Γεώργιος Απέργης, Αλέξης Ρέτσης • Συμμετέχει η καλλιτεχνική ομάδα DEN
Κάστρο Ρίου

Θέατρο
Ο παππούς Whanganui: Η αληθινή ιστορία του ποταμού που έγινε άνθρωπος
Κείμενο, σκηνοθεσία: Ανθή Φουντά
Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Τορνικίου, Γρεβενά

15, 16 Ιουλίου

Μουσική
Στον Λαβύρινθο: Μαρτυρίες και ποιήματα φυλακισμένων γυναικών
Σκηνοθεσία: Νατάσα-Φαίη Κοσμίδου
Αρχαιολογικός χώρος Μαντινείας, Αρκαδία

16, 17 Ιουλίου

Θέατρο
Να πώς άρχισε
Βασισμένο στο μυθιστόρημα Ταξίδι στην άκρη της νύχτας του Λουί-Φερντινάν Σελίν
Σκηνοθεσία: Βικτώρια Φώτα
Παλαιό Φρούριο Κέρκυρας

18, 19 Ιουλίου

Χορός
hot dark matter
Σύλληψη, χορογραφία: Ζωή Ευσταθίου
Ανάκτορο Νέστορα, Πύλος

Εικαστικά / Περφόρμανς
Ο ποταμός / Voicing Water
Χριστίνα Νάκου / Ο ποταμός
Άννα Παγκάλου / Voicing Water
Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Διάρκεια έως 31/8

19, 20 Ιουλίου

Μουσικό θέατρο
Η Ίτσα του Σάσμα ή Ο ανάποδος χορός
Κείμενο, σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μάρκελλος
Αρχαίο Θέατρο Γιτάνων, Θεσπρωτία

20, 21 Ιουλίου

Μουσική
Τεχνητή εμπιστοσύνη
Μουσική σύνθεση: Ορέστης Παπαϊωάννου
Σύλληψη, δραματουργία, λιμπρέτο: Αλέκος Λούντζης
Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ευκλείδης
Αρχαίο Θέατρο Πλευρώνας, Μεσολόγγι

Εικαστικά / Περφόρμανς
+ΘΛΙΨΙΣ
Ομαδική έκθεση
Συνεπιμέλεια: Σοφία Ζωιτού, Μαρία Μανέτα, Σοφία Ελίζα Μπουράτση
Ιερά Μονή Ουρσουλινών Tήνου
Διάρκεια έως 21/8

Εικαστικά / Περφόρμανς
Otherlands
Εικαστικός: Πέτρος Μώρης • Μουσικοί: Τζεφ Βάγγερ, Σαβίνα Γιαννάτου
Επιμέλεια: Στέφη Στούρη
Αρχαιολογικός χώρος Ηραίου Περαχώρας, Κορινθία
Διάρκεια έκθεσης: από 1 έως 21/7

22, 23 Ιουλίου

Μουσική
Ερήνη – Μαλές
Καλλιτεχνική επιμέλεια, τραγούδι: Ερήνη
Ρωμαϊκή Αγορά Δελφών

Θέατρο
Κάμπος
Σκηνοθεσία, δραματουργία: Ηλέκτρα Ελληνικιώτη
Οθωμανικό Λουτρό, Κάστρο Χίου

Εικαστικά / Περφόρμανς
Γιώργης Ζάρκος: Τρεις πέτρες, μια βιτρίνα κι ένας εγκλεισμός
Σύλληψη ιδέας, σκηνοθεσία: Άρης Μπαλής
Κάστρο Πάτρας

24, 25 Ιουλίου

Παράσταση / Δράση για παιδιά και εφήβους
Ο Λούκυ Λουκ φοβάται
Κείμενο, σκηνοθεσία: Ταξιάρχης Δεληγιάννης, Βασίλης Τσιουβάρας
Αρχαιολογικός χώρος αρχαίας Ευρωπού, Κιλκίς

25, 26 Ιουλίου

Μουσική
Σεζόν
Σκηνοθεσία, δραματουργία: Θανάσης Κριτσάκης
Μουσική επιμέλεια, ερμηνεία: Duo Hedi (Κωνσταντίνος Ζιγκερίδης, Αναστασία Κότσαλη)
Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών

26, 27 Ιουλίου

Μουσική
Νεφελοκοκκυγίες και τιτιβίσματα
Μιχάλης & Παντελής Καλογεράκης, Τώνια Τζιρίτα Ζαχαράτου
Ρωμαϊκό Ωδείο Κω

27, 28 Ιουλίου

Μουσική
Σύγκρουσις / Sýnkrousis
Ergon ensemble
Επιμέλεια, σύνθεση, παρουσίαση κειμένων: Πάρις Μέξης
Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας «Αρέθουσα»

Θέατρο
Τα μετά θάνατον: Διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη
Θεατρική Ομάδα Κωφών «Τρελά Χρώματα»
Διασκευή, σκηνοθεσία: Έλλη Μερκούρη
Αρχαίο Θέατρο Δημητριάδος, Βόλος

30, 31 Ιουλίου

Μουσική
Η φυλλάδα του γαδάρου
Μουσική σύνθεση: Ναταλία Κωτσάνη, Τάσος Κοφοδήμος
Μουσείο Ζακύνθου

Μουσικό θέατρο
Ο Αρίστος και ο Φάνης
Ορχήστρα και Χορωδία ΙΩΝΙΑ Νέας Ιωνίας Βόλου
Αρχαίο Θέατρο Δημητριάδος, Βόλος

31 Ιουλίου, 1 Αυγούστου

Θέατρο
Et in Arcadia ego / Ήμουν κι εγώ στην Αρκαδία
Κείμενο, δραματουργία: Γρηγόρης Λιακόπουλος
Σκηνοθεσία: Θοδωρής Αμπαζής
Αρχαίο Θέατρο Ορχομενού Αρκαδίας

Παράσταση / Δράση για παιδιά και εφήβους
Η επανάσταση των παλιών παιχνιδιών
Βασισμένο στο ομώνυμο παραμύθι του Χρήστου Μπουλώτη
Σκηνοθεσία: Σοφία Παλάντζ
Προϊστορικός οικισμός Μύρινας Λήμνου

1, 2 Αυγούστου
Θέατρο
Η ανάκριση
Βασισμένο στον Αίαντα του Σοφοκλή
Σκηνοθεσία: Ζωή Ξανθοπούλου
Κάστρο Τρικάλων

2, 3 Αυγούστου

Χορός
PROMETHEUS 2024 (unbound bodies)
Σύλληψη, χορογραφία: Σπύρος Κουβαράς
Γυμνάσιο Αρχαίας Ολυμπίας

4, 5 Αυγούστου
Θέατρο
Τι ομάδα είσαι ρε;
Σκηνοθεσία: Γιάννης Μαυρόπουλος
Β΄ Αρχαίο Θέατρο Λάρισας

5, 6 Αυγούστου

Χορός
CRASH…forming
Ομάδα Dagipoli Dance Co
Σύλληψη, χορογραφία: Γιώργος Χρηστάκης
Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης

6, 7 Αυγούστου

Θέατρο
Η Ιφιγένεια των Ταύρων
Κείμενο, σκηνοθεσία: Χριστόφορος Χριστοφής
Επταπύργιο, Θεσσαλονίκη

8, 9 Αυγούστου

Μουσική
Ο πόλεμος των ρομαντικών
Πιάνο: Γιώργος Εμμανουήλ Λαζαρίδης
Χορεύουν: Θεανώ Ξυδιά, Ναταλία Μπάκα
Πύργος Μπαζαίου, Νάξος

Παράσταση / Δράση για παιδιά και εφήβους
Χίλιοι λόγοι για να τσακωθείς
Θεατρική ομάδα Τικ Τακ Ντο
Συγγραφή, σκηνοθεσία: Αργυρώ Ταμβάκου
Βυζαντινό Μουσείο Βέροιας

9, 10 Αυγούστου

Θέατρο
Σχέδιο Αντιγόνη
Καλλιτεχνική διεύθυνση: Ελένη Δημοπούλου
Σκηνοθεσία: Σοφία Αντωνίου
Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής, Κοζάνη

Μουσικό θέατρο
ΝΥΚΛΙΑΝΟΙ
Εικαστικός: Γιώργος Κόρδης • Δραματουργία, σκηνοθεσία: Φένια Παπαδόδημα
Οχυρό συγκρότημα των Τρουπάκηδων – Μούρτζινων, παλαιά Καρδαμύλη

12, 13 Αυγούστου

Μουσική
La tarantata
Mουσικό συγκρότημα Encardia
Αρχοντικό Τσιατσιαπά, Καστοριά

Χορός
Ο χορός του θανάτου
Σύλληψη, χορογραφία: Ίρις Καραγιάν
Αρχαίο Θέατρο Γυθείου

17, 18 Αυγούστου

Μουσικό θέατρο
Ταρώ του Οδυσσέα
Σύλληψη, καλλιτεχνική διεύθυνση: Κατερίνα Φωτεινάκη
Αρχαίο Θέατρο Μήλου

19, 20 Αυγούστου

Μουσική
Η θαυμαστή ιστορία του Χορ-χορ Αγά
Σύνθεση: Αποστόλης Κουτσογιάννης • Κείμενο: Μάριος Χατζηπροκοπίου
Σκηνοθεσία: Θανάσης Κριτσάκης
Πολυχώρος Πολιτισμού Ισλαχανέ, Θεσσαλονίκη

20, 21 Αυγούστου

Μουσική
BALKANIA
Abagar Quartet, Ισοκράτισσες, Lot Kurbeti
Ελληνιστικό θέατρο στο Δίον, Πιερία

Μουσική
Μόρτισσα κι Αλάνης
Μουσική επιμέλεια: Ευγένιος Βούλγαρης
Τραγούδι: Θεοδώρα Μπάκα
Αρχαίο Θέατρο Απτέρας, Χανιά

Παράσταση / Δράση για παιδιά και εφήβους
Ροβ & Κρους
Διασκευή: PATARI PROJECT
Σκηνοθεσία: Σοφία Πάσχου
Κάστρο Μυτιλήνης

21, 22 Αυγούστου

Μουσική
Εις την Πόλιν – Istanbul
Mουσική ομάδα in excelsis
Αρχαιολογικό Μουσείο Ερέτριας

22, 23 Αυγούστου

Παράσταση / Δράση για παιδιά και εφήβους
Η τέχνη του πολέμου
Κείμενο, σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Θάνος, Αλκμήνη Καλογήρου
Ξενοκράτειο Αρχαιολογικό Μουσείο Ι. Π. Μεσολογγίου

23, 24 Αυγούστου
Χορός
Touching Faultlines
Χορογραφία: Ερμίρα Γκόρο
Ωδείο Γόρτυνας, Κρήτη

24, 25 Αυγούστου

Μουσική
Τραγούδι στη γη
Ιδέα, δραματουργία: Γιώργος Ζιάβρας, Σοφία Πάσχου
Άγιος Αχίλλειος Πρεσπών

Θέατρο
ΠΛΙΤΣ ΠΛΑΤΣ ΠΛΟΥΤΣ
Ένα κοκτέιλ κερασμένο απ’ τους εργαζόμενους στον τουρισμό
Σκηνοθεσία: Γιώργος Παύλου
Κάστρο Αγίου Γεωργίου, Αργοστόλι, Κεφαλονιά

Παράσταση / Δράση για παιδιά και εφήβους
Όταν έφυγαν τ’ αγάλματα
Βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Αγγελικής Δαρλάση
Σκηνοθεσία: Χρήστος Χριστόπουλος
Αρχαιολογικός χώρος Κορίνθου

26, 27 Αυγούστου

Θέατρο
Σπαραγμός: Μια αφήγηση για το πένθος
Σκηνοθεσία, κείμενο: Νίκος Μάνεσης
Βυζαντινό Μουσείο Αργολίδας, Άργος

Χορός
Across time
Die Wolke Art Group
Επταπύργιο, Θεσσαλονίκη

27, 28 Αυγούστου

Μουσική
Ο Ερωτόκριτος στον Λαβύρινθο
Καλλιτεχνική διεύθυνση: Ross Daly
Φρούριο Καζάρμα Σητείας

29, 30 Αυγούστου

Μουσική
Χιονάτες
Μουσική: Στάθης Γυφτάκης
Σύλληψη, αφήγηση, δραματουργία: Χριστίνα Δήμιζα, Λίλλυ Τριαντάρη
Θέατρο Αρχαίας Μεσσήνης, Μεσσηνία

30, 31 Αυγούστου

Μουσική
Στροβιλισμοί στο Αιγαίο
Σωκράτης Σινόπουλος, Βασίλης Κώστας
Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου

Μουσική
Λουκρητία, ένα μουσικοθεατρικό αφήγημα
Σύλληψη, δραματουργική και μουσική επιμέλεια: Φανή Βοβώνη
Μετάφραση, δραματουργική επιμέλεια: Λένια Ζαφειροπούλου
Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου

Είσοδος
Καταβάλλεται μόνο το αντίτιμο εισόδου του αρχαιολογικού χώρου, όπου υπάρχει. Η προκράτηση θέσης είναι υποχρεωτική