Υπό Δημιουργία Κέντρο Περίθαλψης & Καταφύγιο Θαλάσσιων Ειδών στο Αιγαίο:

6,5 χρόνια κωλυσιεργίας και στοχευμένης γραφειοκρατικής παρεμπόδισης ενός αναγκαίου έργου που υλοποιείται στο κέντρο του Αιγαίου, χωρίς δημόσιους πόρους

Ένα πρωτοπόρο και μοναδικό στη Μεσόγειο, Κέντρο Περίθαλψης για Θαλάσσια Είδη, βρίσκεται υπό δημιουργία στο Αιγαίο, στο νησί των Λειψών, το οποίο στο μέλλον σχεδιάζεται να αποτελέσει και ένα πρότυπο Καταφύγιο για δελφίνια που προέρχονται από την αιχμαλωσία. Όμως από το 2018, όταν ολοκληρώθηκαν οι βασικές κατασκευές και ξεκίνησε η διαδικασία αδειοδότησης, ξεκίνησε και μία γραφειοκρατική και όχι μόνο, οδύσσεια παρεμπόδισης αυτού του τόσο σημαντικού έργου.

Όσο οξύμωρο και αν ακούγεται, ακόμα και αυτό το απολύτως αναγκαίο εγχείρημα που υλοποιείται χωρίς δημόσιους πόρους, σε μία χώρα όπου επιβιώνουν εξαιρετικά σημαντικοί πληθυσμοί προστατευόμενων θαλάσσιων ειδών και δεν υπάρχει οποιαδήποτε υποδομή περίθαλψης, φαίνεται ότι αφ’ ενός θίγει πολύ συγκεκριμένα συμφέροντα και αφετέρου δεν έχει να μοιράσει χρήματα στους συνήθεις αποδέκτες. Έτσι, ένα Κέντρο Περίθαλψης σε μία ερημική περιοχή στο κέντρο του Αιγαίου, σε δημόσια έκταση που έχει παραχωρηθεί προς χρήση από το ΥΠΕΝ για το σκοπό αυτό, με τη στήριξη και συνεργασία του δήμου Λειψών, έχει προκαλέσει ποικίλες και έντονες προσπάθειες παρεμπόδισης. Κοινός παρονομαστής των παραπάνω είναι όλοι όσοι εμπλέκονται επί δεκαετίες σε υποτιθέμενη περιβαλλοντική προστασία και περίθαλψη θαλάσσιων ειδών, στην εκμετάλλευση των ζώων για οικονομικό όφελος (βλ ευρωπαϊκά δελφινάρια), και βέβαια στον πακτωλό εκατομμυρίων εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων που περιβάλλει τα παραπάνω (πόρους από τους οποίους το Αρχιπέλαγος απέχει συνειδητά από την ίδρυση του).

Ιστορικό – μία σύνοψη της στοχευμένης γραφειοκρατικής παρεμπόδισης:

-η προσπάθεια παρεμπόδισης ξεκίνησε από το εξωτερικό, με ερώτημα ακροδεξιού ισπανού ευρωβουλευτή στην ευρωβουλή (πιθανώς εκπροσωπώντας τρίτους π.χ. δελφινάρια – μία βιομηχανία εκμετάλλευσης δελφινιών με τζίρο δισεκατομμυρίων παγκοσμίως) που εξέφραζε “προβληματισμό” για ποιό λόγο πρέπει να γίνει ένα τέτοιο έργο στο Αιγαίο,

-όλως περιέργως αντίστοιχα ερωτήματα επαναλαμβάνονται επί χρόνια και από συγκεκριμένους υπαλλήλους του ΥΠΕΝ οι οποίοι εμπλέκονται στη διαδικασία αδειοδότησης, περί του ποια είναι η σκοπιμότητα δημιουργίας ενός κέντρου περίθαλψης στο Αιγαίο. Αυτό βέβαια θα έπρεπε να είναι αυτονόητο σε μία περιοχή και μία χώρα που επιβιώνουν πολύ σημαντικοί πληθυσμοί προστατευόμενων ειδών, όπου δεν υπάρχει κανένα κέντρο περίθαλψης για θαλάσσια θηλαστικά που να πληροί έστω και τις βασικές διεθνώς αποδεκτές προδιαγραφές, ενώ θα έπρεπε να έχουν ήδη δημιουργηθεί πολλά αντίστοιχα κέντρα ανά την Ελλάδα,

– μία άλλη ελληνίδα, μέλος του πράσινου κόμματος της Αυστρίας που τότε ήταν σε κυβερνητική συνεργασία με την ακροδεξιά, προσπάθησε και αυτή, επικαλούμενη την ιδιότητά της να παρεμποδίσει στις εργασίες κατασκευής του κέντρου περίθαλψης,

– πολυάριθμες καταγγελίες ορμώμενες από το κέντρο της Αθήνας, για τις οποίες πότε δεν αποκαλύφθηκε από ποιον είχαν προκληθεί, παρόλο που ήταν κενές ουσίας αξιοποιήθηκαν στο έπακρο από συγκεκριμένους υπαλλήλους του ΥΠΕΝ για να επιτείνουν την κωλυσιεργία της διαδικασίας,

– Πρέπει να αναφερθεί βέβαια ότι η στοχευμένη γραφειοκρατική παρεμπόδιση οφείλεται κυρίως σε συγκεκριμένους υπαλλήλους και συνεργάτες των υπηρεσιών του ΥΠΕΝ οι οποίοι με υπερβάλλων ζήλο (που γεννά πολλά ερωτήματα), κάνουν οτιδήποτε περνάει από το χέρι τους έτσι ώστε να καθυστερήσουν την αδειοδότηση του Κέντρου Περίθαλψης για Θαλάσσια Είδη στο νησί των Λειψών. Ενδεικτικό είναι ότι μετά από 6,5 χρόνια και 5 διαδοχικά αιτήματα από το 2018 για ίδρυση Κέντρου Περίθαλψης, η πρώτη γραπτή απάντηση από τις υπηρεσίες του ΥΠΕΝ απεστάλη 6 χρόνια μετά από την πρώτη υποβολή του αιτήματος και 112 ημέρες έπειτα από την υποβολή του 5ου αιτήματος, ενώ χρειάστηκαν 72 ημέρες για να καθαρογραφεί και να αποσταλεί μία σύντομη σχετική απάντηση της γνωμοδοτικής επιτροπής για το θέμα αυτό.

– Τα παραπάνω δεν εξηγούνται ούτε με την πρόφαση της συνήθους γραφειοκρατίας, δεδομένου ότι η ίδια επιτροπή είχε αδειοδότησει με συνοπτικές διαδικασίες (εντός λίγων εβδομάδων) τη λειτουργία του αποκαλούμενου Κέντρου Περίθαλψης μεσογειακής φώκιας εντός του ζωολογικού κήπου, το οποίο προϋπήρχε και λειτουργούσε παράνομα εν γνώση των υπηρεσιών του ΥΠΕΝ και σήμερα λειτουργεί υπό υποδομές και προδιαγραφές που είναι απαράδεκτες, ανεπαρκείς και επικίνδυνες για την ευζωία των ζώων. Αυτό στεγάζεται σε 2 οικίσκους container δίπλα σε αποχετεύσεις και απορροές απ’ όπου όπου διέρχονται περιττώματα από δεκάδες είδη εγκλωβισμένων ζώων που προέρχονται από διάφορα μέρη του πλανήτη, αλλά και δίπλα σε εγκλωβισμένα θηλαστικά (φώκιες και δελφίνια). Εκεί λοιπόν μεταφέρονται προς περίθαλψη φώκιες, οι οποίες επί πολλές ώρες ταξιδεύουν σε γκαράζ πλοίων ή σε φορτηγά, συνήθως ασυνόδευτες, παραβιάζοντας κάθε πρωτόκολλο μεταφοράς, όπως παραβιάζονται και τα πρωτόκολλα περίθαλψης και απελευθέρωσης.

– Εύλογα εγείρονται επίσης πολλά ερωτήματα δεδομένου ότι η πρόεδρος και μέλος της επιτροπής που έχει ορίσει το ΥΠΕΝ για την αξιολόγηση των νέων Κέντρων Περίθαλψης Άγιας Ζωής, είναι επί χρόνια συνεργάτης του δελφιναρίου, μαζί με το οποίο μάλιστα έχει υλοποιήσει κοινές δράσεις χρηματοδοτούμενες από το Πράσινο Ταμείο του ΥΠΕΝ. Ταυτόχρονα είναι και υπεύθυνη κτηνίατρος του ακατάλληλου Κέντρου Περίθαλψης που λειτουργεί εντός του δελφιναρίου, το οποίο αδειοδότησε η επιτροπή στην οποία η ίδια είναι μέλος και πρόεδρος. Παράλληλα όμως μέσω ενός άλλου φορέα στον οποίο είναι επίσης πρόεδρος, φορέα που αν και έχει ανύπαρκτες εγκαταστάσεις και υποδομές, έχει χρηματοδοτηθεί κατ’ επανάληψη επίσης από το ΥΠΕΝ για αμφιλεγόμενες δράσεις που σχετίζονται με περίθαλψη θαλάσσιων θηλαστικών, σε μία χώρα όπου κανένα κητώδες δεν έχει διασωθεί ποτέ. Πολλά άλλα αντίστοιχα δεν χωρούν σε αυτή την παράγραφο.

– Γιατί όμως όλοι αυτοί αντιτίθενται με ζήλο στη δημιουργία ενός Κέντρου Περίθαλψης Θαλάσσιων Ειδών στο Αιγαίο; Συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, με παγιωμένη νοοτροπία “εκμετάλλευσης” της άγριας ζωής, από τη δεκαετία του 1990 διατηρούν δεσμούς συνεργασίας με υπαλλήλους του ΥΠΕΝ (οι οποίοι φαίνεται ότι θεωρούν τους εαυτούς τους ακλονητους σε σχέση με τους πολιτικούς τους προϊσταμένους που έρχονται και παρέρχονται – όπως οι αναφέρουν οι ίδιοι – ενώ επί δεκαετίες λειτουργούν χωρίς ποτέ να ελέγχονται ουσιαστικά για τις ημέρες και τα έργα τους). Το αποτέλεσμα είναι ότι έχουν μοιραστεί πόστα και διανεμηθεί εκατομμύρια από δημόσιους πόρους για τα εμβληματικά προστατευόμενα θαλάσσια είδη, χωρίς βέβαια να έχει γίνει ουσιαστικός (όχι λογιστικός) έλεγχος για τη διαχείριση όλων αυτών των κονδυλίων που τελικά ποτέ δεν αξιοποιήθηκαν για την πραγματική προστασία των σπάνιων ειδών. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να μην προστατεύεται κανένα θαλάσσιο είδος στην Ελλάδα, αλλά ούτε να υπάρχει καμία σωστή περίθαλψη για αυτά.

Πρέπει να αναφερθεί ότι με στόχο να μπορεί να προσφέρει το καλύτερο αποτέλεσμα στην περίθαλψη των θαλάσσιων ζώων, η λειτουργία του υπό δημιουργία Κέντρου Περίθαλψης στους Λειψούς βασίζεται σε μία διεθνή επιτροπή που έχει συσταθεί για το σκοπό αυτό και απαρτίζεται από 4 διεθνείς φορείς και 6 από τους πλέον αναγνωρισμένους επιστήμονες με πολυετή εμπειρία και εξειδίκευση στην περίθαλψη και ευζωία των θαλάσσιων ειδών. Δυστυχώς όμως φαίνεται ότι η παρουσία ανθρώπων με ουσιαστική εξειδίκευση προκαλεί μεγάλη ανασφάλεια στους εμπλεκόμενους στην Ελλάδα γιατί θα γίνουν πλέον εμφανή τα μεγάλα κενά στην περίθαλψη των θαλάσσιων θηλαστικών και η εγκληματική αντιμετώπιση πολλών περιστατικών εκβρασμών εδώ και δεκαετίες. Ο μοναδικός σκοπός των ανθρώπων που εργάζονται για τη δημιουργία αυτού Κέντρου Περίθαλψης στο Αιγαίο δεν είναι άλλος παρά να ωθήσουν να ανοίξει μία νέα σελίδα στην Ελλάδα σε ότι σχετίζεται με την περίθαλψη των θαλάσσιων ειδών, κάτι βέβαια που απαιτεί την ειλικρινή συνεργασία όλων. Απώτερος σκοπός βέβαια είναι και να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη άλλων αντίστοιχων πρωτοβουλιών ανά την Ελλάδα και τη Μεσόγειο.

Εν κατακλείδι

Έπειτα από τα 6,5 χρόνια στοχευμένης γραφειοκρατικής παρεμπόδισης αυτού του τόσο αναγκαίου έργου, ο μεγάλος χαμένος είναι τα θαλάσσια είδη, τα οποία χωρίς λόγο συνεχίζουν επί χρόνια να στερούνται οποιασδήποτε δυνατότητας περίθαλψης στην Ελλάδα.

Αυτό το καινοτόμο κέντρο περίθαλψης και μελλοντικά πρότυπο καταφύγιο θαλάσσιων ειδών στο Αιγαίο, δεν έχει έχει μόνο προσελκύσει το ενδιαφέρον από διεθνείς φορείς και επιφανείς προσωπικότητες, αλλά και από κεντρικά διεθνή ΜΜΕ από Ευρώπη, ΗΠΑ, Λατινική Αμερική, αλλά ακόμα και από την Ασία, με σχετικά αφιερώματα. Κατά τη διαδικασία κατασκευής του, το έχουν επισκεφτεί επιφανείς προσωπικότητες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ευρωβουλευτές, η πρώην βασίλισσα της Ισπανίας, ο πρώην υφυπουργός ΥΠΕΝ, ο πρώην γενικός γραμματέας ΥΠΕΝ, πρέσβεις, γνωστοί δημοσιογράφοι από την Ελλάδα και το εξωτερικό κ.α.

Αδυνατώντας όμως να μεταφέρουμε σε όλους αυτούς την ευτράπελη και ντροπιαστική ελληνική πραγματικότητα και τη διαπλοκή όλων των παραπάνω, ενώ πιστέψαμε στις επίσημες δηλώσεις πολιτικών προσώπων από το ΥΠΕΝ για σύντομη ολοκλήρωση του έργου (πάντα με νόμιμες διαδικασίες), καθυστερήσαμε σκόπιμα τη δημοσιοποίηση του θέματος, αλλά και να απαντήσουμε στα επίμονα και εύλογα ερωτήματα όλων των ενδιαφερόμενων, ιδίως στο διεθνή τύπο. Αυτή η καθυστέρηση δημοσιοποίησης αποδείχθηκε λάθος, εκθέτοντας προσωπικά όσους έχουν αναλάβει την ευθύνη αυτού του εγχειρήματος.

Έτσι πέραν από τα όποια αυτονόητα νομικά μέτρα, μονόδρομος είναι πλέον και η πλήρης δημοσιοποίηση και διαφάνεια αναφορικά με τους εμπλεκόμενους και τις απερίγραπτες διαδικασίες, με μοναδικό γνώμονα την ευζωία των θαλάσσιων ειδών που έχουν ανάγκη περίθαλψης. Αυτή η οδύσσεια δεν είναι προσωπικό ζήτημα, αλλά θα πρέπει να αφορά όλους όσους έχουν θεσμική υποχρέωση πάνω στην περίθαλψη και την ευζωία των ζώων, καθώς και τους φορείς και τους πολίτες που ενδιαφέρονται ειλικρινά για να ανοίξει μία νέα σελίδα στην Ελλάδα σε ότι σχετίζεται με την περίθαλψη των θαλάσσιων ειδών.

Για το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος, Θοδωρής Τσιμπίδης, t.tsimpidis@archipelago.gr