Ο Κλείτωρ ή Κλείτωρας ήταν αρχαία Αρκαδική πόλη-κράτος.
Πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Αζανίας (πόλη η οποία αριθμούσε περίπου 60.000 κατοίκους στην επoχή της ακμής της) και επειδή είναι χτισμένη σε κάμπο, όπως και άλλες αρκαδικές πόλεις και όχι σε φύσει οχυρό ύψωμα, περιβαλλόταν από ισχυρά τείχη για προστασία. Αυτά σήμερα δεν σώζονται σε καλή κατάσταση, γιατί το υλικό τους χρησιμοποιήθηκε στα μεταβυζαντινά και νεότερα χρόνια για το χτίσιμο των σπιτιών των γύρω οικισμών.
Ο Αρχαίος Κλείτωρ υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες και πιο πλούσιες αρχαίες πόλεις της εποχής. Ιδρύθηκε από τον Κλείτορα, γιο του βασιλιά Αζάνα και εγγονό του Αρκάδα, γενάρχη των Αρκάδων.
Πολλά από τα ερείπιά της (όπως το αρχαίο θέατρο) θα συναντήσουμε διάσπαρτα στον μεγάλο κάμπο της Κλειτορίας. Το θέατρο του Αρχαίου Κλείτορα έχει ανασκαφεί σχετικά πρόσφατα, με τις έρευνες να έχουν φέρει στην επιφάνεια το κοίλο του θεάτρου και μερικά από τα εδώλια. Εκεί, στον προαύλιο χώρο του θεάτρου, παρουσιάζονται κατά τους θερινούς μήνες θεατρικές παραστάσεις.
Ο Αρχαίος Κλείτωρ, πόλη της ΒΔ Αρκαδίας, λεγόμενης Αζανίας στην αρχαιότητα, βρίσκεται σε απόσταση 3 περίπου χλμ. δυτικά της Κάτω Κλειτορίας και νότια της Άνω. Το όνομα του το οφείλει πιθανότατα στην περίκλειστη θέση του. Σύμφωνα με τους μύθους, ιδρύθηκε από τον Κλείτορα, το γιο του Αζάνος, ο οποίος ήταν γενάρχης της Αρκαδικής φυλής των Αζάνων. Ο Παυσανίας αποτελεί τη σημαντικότερη ιστορική πηγή για την τοπογραφία, τα μνημεία και τους μύθους της περιοχής, ωστόσο αξιόλογη και διαφωτιστική είναι η μαρτυρία και προγενέστερων πηγών όπως ο Πίνδαρος, ο Ξενοφών, ο Πλούταρχος, ο Πολύβιος, ο Λίβιος. Πολλοί ξένοι περιηγητές, οι Curtius, Dodwell, Leake, Frazer, Lebas, Bursian, Vischer και άλλοι, καθώς και ο Έλληνας ιστοριοδίφης Γ. Παπανδρέου, επισκέφθηκαν την πόλη και, στηριζόμενοι στις αρχαίες πηγές και τα ερείπια, διατύπωσαν τις απόψεις τους για τη μνημειακή τοπογραφία.
Ο οχυρωματικός περίβολος υπολογίζεται ότι την περιέτρεχε σε συνολικό μήκος γύρω στα 3000 μ. ορίζοντας την έκτασή της στα 577 στρέμματα περίπου. Η λίθινη κρηπίδα του τείχους είναι δομημένη κατά την έμπλεκτη τεχνική με εφαρμογή του τραπεζιόσχημου συστήματος. Το εποικοδόμημα του λιθολογήματος ήταν από πλίθρες. Στη ΝΔ πύλη επισημαίνονται δύο φάσεις των ελληνιστικών χρόνων και ορίζεται μια παλαιότερη χωρίς να είναι δυνατόν ακόμη να προσδιορισθεί επαρκώς χρονολογικά.Το θέατρο χωροθετείται ΝΔ της πόλης και σημείωνει ενδείξεις ύπαρξης διαζώματος.
Το τείχος ενισχύεται κατά αποστάσεις από ημικυκλικούς πύργους και κατασκευάστηκε κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους. Από τις τελευταίες ανασκαφές έχει αποκαλυφτεί σημαντικό μέρος της οχύρωσης και των πύργων της και μέρος του αρχαίου θεάτρου το οποίο όμως δεν σώζεται σε καλή κατάσταση. Μπροστά από το θέατρο σε κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο δίνονται κάθε καλοκαίρι σημαντικές θεατρικές παραστάσεις επειδή η κατάσταση διατήρησης του αρχαίου θεάτρου δεν επιτρέπει τη χρησιμοποίηση του. Κατά την παράδοση η πόλη πήρε το όνομα της από τον Κλείτορα, γιο του Αζάνα, πέμπτο βασιλιά των Αζανών που ίδρυσε και εποίκισε την πόλη. Σύμφωνα με τον Παυσανία απείχε 60 στάδια από τις πηγές του Αροάνιου και κοντά στην πόλη περνούσε ποταμός με το όνομα Κλείτωρ. Στην πόλη υπήρχαν ιερά της Δήμητρας της Ειλειθυίας του Ασκληπιού και των Διόσκουρων, το οποίο ήταν έξω από την πόλη, είχε χάλκινα αγάλματα και απείχε τέσσερα στάδια από αυτή. Τριάντα στάδια από τον Κλείτορα υπήρχε ιερό της Κορίας Αθηνάς με άγαλμα της και κάθε χρόνο προς τιμήν της γίνονταν τα Κοράσια. Ο Κλείτορας είχε μεταλλεία χαλκού στα οποία στηριζόταν η οικονομία του και ήταν η πρώτη Αρκαδική πόλη που έκοψε νομίσματα. Πήρε μέρος στην ίδρυση της Μεγαλόπολης το 369π.Χ με τους Κλεόλαο και Ακρίφιο. Ήταν μέλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας και συμμετείχε σε όλες τις πολεμικές αναμετρήσεις της συμμαχίας. Το 395μ.Χ καταστράφηκε από τον Αλάριχο. Ο Κλείτορας είχε αναδείξει τρεις ολυμπιονίκες, τον Άλκετο στην 99η Ολυμπιάδα το 384 π.χ. στη πυγμή παίδων, τον Κριτόδαμο στην 101η Ολυμπιάδα το 376 π.χ. στην πυγμή παίδων και τον Κλεόμαντι στην 111η Ολυμπιάδα στο στάδιο.
Ο Κλείτωρ ή Κλείτωρας ήταν αρχαία Αρκαδική πόλη-κράτος.
Ιστορία
Ιδρύθηκε από Πελασγούς Πρωτοέλληνες και ήταν από τις πλουσιότερες και ισχυρότερες πόλεις της Αρκαδίας. Το όνομα της πόλης[1] προέρχεται από τον Κλείτωρα, γιό του Αζάνα και εγγονό του Αρκάδα, πέμπτο βασιλιά των Αρκάδων που ίδρυσε και εποίκισε την πόλη.[2][3] Σύμφωνα με τον Παυσανία απείχε 60 στάδια από τις πηγές του Αροάνιου και κοντά στην πόλη περνούσε ποταμός με το όνομα Κλείτωρ. Στην πόλη υπήρχαν ιερά της Δήμητρας, της Εἰλειθυίας, του Ασκληπιού και των Διόσκουρων το οποίο ήταν έξω από την πόλη, είχε χάλκινα αγάλματα και απείχε τέσσερα στάδια από αυτή. Τριάντα στάδια από τον Κλείτωρα υπήρχε ιερό της Κορίας Αθηνάς με άγαλμά της και κάθε χρόνο προς τιμήν της γίνονταν τα Κοράσια.
Αναφορές
“…Κλείτωρ μὲν δὴ ὁ Ἀζᾶνος ἐν Λυκοσώρᾳ τε ᾤκει καὶ ἦν τῶν βασιλέων δυνατώτατος καὶ Κλείτορα ᾤκισεν ἀφ’ αὑτοῦ πόλιν…Παυσανία Αρκαδικά
“παῖδα δὲ Ἀζᾶνι μὲν Κλείτορα…”Παυσανία Αρκαδικά
“XXI. ταῦτα μὲν δὴ οὕτω λέγουσι: τοῦ Λάδωνος δὲ τῶν πηγῶν ἀπέχει στάδια ἑξήκοντα ἡ Κλειτορίων πόλις, ἡ δὲ ὁδὸς ἡ ἀπὸ τῶν πηγῶν τοῦ Λάδωνός ἐστιν αὐλὼν στενὸς παρὰ τὸν Ἀροάνιον ποταμόν. πρὸς δὲ τῇ πόλει διαβήσῃ ποταμὸν καλούμενον Κλείτορα. ἐκδίδωσιν οὖν ὁ Κλείτωρ ἐς τὸν Ἀροάνιον, οὐ πλέον τῆς πόλεως σταδίους ἀπέχοντα ἑπτά. [2] εἰσὶ δὲ ἰχθῦς ἐν τῷ Ἀροανίῳ καὶ ἄλλοι καὶ οἱ ποικιλίαι καλούμενοι: τούτους λέγουσι τοὺς ποικιλίας φθέγγεσθαι κίχλῃ τῇ ὄρνιθι ἐοικός. ἐγὼ δὲ ἀγρευθέντας μὲν εἶδον, φθεγγομένων δὲ ἤκουσα οὐδὲν καταμείνας πρὸς τῷ ποταμῷ καὶ ἐς ἡλίου δυσμάς, ὅτε δὴ φθέγγεσθαι μάλιστα ἐλέγοντο οἱ ἰχθῦς. [3] τῇ δὲ Κλειτορίων πόλει τὸ μὲν ὄνομα ἀπὸ τοῦ παιδὸς ἐτέθη τοῦ Ἀζᾶνος, οἰκεῖται <δ’> ἐν ὁμαλῷ, κύκλῳ δὲ ὄρη περιέχοντά ἐστιν οὐ μεγάλα. Κλειτορίοις δὲ ἱερὰ τὰ ἐπιφανέστατα Δήμητρος τό τε Ἀσκληπιοῦ, τρίτον δέ ἐστιν Εἰλειθυίας Εἶναι, καὶ ἀριθμὸν ἐποίησεν οὐδένα ἐπ’ αὐτοῖς: Λύκιος δὲ Ὠλὴν ἀρχαιότερος τὴν ἡλικίαν, Δηλίοις ὕμνους καὶ ἄλλους ποιήσας καὶ ἐς Εἰλείθυιαν [τε], εὔλινόν τε αὐτὴν ἀνακαλεῖ– δῆλον ὡς τῇ πεπρωμένῃ τὴν αὐτήν–καὶ Κρόνου πρεσβυτέραν φησὶν εἶναι. [4] Κλειτορίοις δὲ καὶ Διοσκούρων, καλουμένων δὲ θεῶν Μεγάλων ἐστὶν ἱερὸν ὅσον τέσσαρα ἀπέχον στάδια ἀπὸ τῆς πόλεως: καὶ ἀγάλματά ἐστιν αὐτοῖς χαλκᾶ. πεποίηται δὲ καὶ ἐπὶ ὄρους κορυφῆς σταδίοις τριάκοντα ἀπωτέρω τῆς πόλεως ναὸς καὶ ἄγαλμα Ἀθηνᾶς Κορίας.”Παυσανία Αρκαδικά
πηγή: el.wikipedia.org
Ο Αρχαίος Κλείτωρ, πόλη της ΒΔ Αρκαδίας στην αρχαιότητα, της λεγόμενης Αζανίας, βρίσκεται σε απόσταση 3 περίπου χλμ. δυτικά της Κάτω Κλειτορίας και νότια της Άνω. Το όνομα του προφανώς το οφείλει στην περίκλειστη θέση του. Κατά τις τοπικές μυθικές παραδόσεις, ιδρύθηκε από τον Κλείτορα, το γιο του Αζάνος, ο οποίος ήταν γενάρχης της Αρκαδικής φυλής των Αζάνων.
Ο Παυσανίας αποτελεί τη σημαντικότερη ιστορική πηγή για την τοπογραφία, τα μνημεία και τους μύθους της περιοχής, ωστόσο όμως, αξιόλογη και διαφωτιστική αποτιμάται η μαρτυρία και προγενέστερων πηγών όπως ο Πίνδαρος, ο Ξενοφών, ο Πλούταχος, ο Πολύβιος, ο Λίβιος. Πολλοί ξένοι περιηγητές, οι Lebas, Curtius, Leake, Bursian, Frazer, Vischer, Dodwell και άλλοι καθώς και ο ιστοριοδίφης Γυμνασιάρχης Γ. Παπανδρέου επισκέφθηκαν την πόλη και στηριζόμενοι στις αρχαίες πηγές και τα φαινόμενα ερείπια διατύπωσαν τις απόψεις τους για τη μνημειακή τοπογραφία της.
Μια συστηματική ανασκαφή στο χώρο μεταξύ του θεάτρου και της ΝΔ πύλης του τείχους και μια εκτεταμένη πολυμέτωπη σωστική με αφορμή το γενόμενο έργο της άρδευσης της πεδιάδας της, αποτελούν προσώρας την πηγή των ανασκαφικών δεδομένων, τα οποία σε συνδυασμό με άλλες αρχαιολογικές πληροφορίες ξεδιπλώνουν τη γνώση για την οικοδομική ιστορία της αρχαίας πόλης. Ο οχυρωματικός περίβολος υπολογίζεται ότι την περιέτρεχε σε συνολικό μήκος γύρω στα 3000 μ. ορίζοντας την έκτασή της στα 577 στρέμματα περίπου. Η λίθινη κρηπίδα του τείχους είναι δομημένη κατά την έμπλεκτη τεχνική με εφαρμογή του τραπεζιόσχημου συστήματος. Το εποικοδόμημα του λιθολογήματος ήταν από πλίθρες. Στη ΝΔ πύλη επισημαίνονται δύο φάσεις των ελληνιστικών χρόνων και ορίζεται μια παλαιότερη χωρίς να είναι δυνατόν ακόμη να προσδιορισθεί επαρκώς χρονολογικά.
Το θέατρο χωροθετείται ΝΔ της πόλης και απέδωσε ενδείξεις ύπαρξης διαζώματος. Στους ρωμαϊκούς χρόνους, έχει ήδη αρχίσει η λεηλασία του δομικού του υλικού.
Στο σταυροδρόμι δύο οδικών αρτηριών της πόλης στη θέση του Φραγκοκκλησιού, έχουμε στοιχεία ύπαρξης συγκροτημένης οικιστικής ζώνης των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων. Στους ρωμαϊκούς χρόνους, η κατοίκηση εξαπλώνεται περιμετρικά εκτός των τειχών, όπου έχουμε αγροτικές δομές αυτής της περιόδου. Τα συστηματικά νεκροταφεία της πόλης εντοπίζονται εκτός των πυλών. Οι τάφοι εκκινούν από τους υστερογεωμετρικούς τάφους και φτάνουν στους υστερορρωμαϊκούς. Ανασκαφικά στοιχεία και επιφανειακές ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι το Φραγκοκκλήσι, του οποίου η παρουσία είναι ενδεικτική του περάσματος των Φράγκων από την περιοχή, έχει εγκαθιδρυθεί στη θέση προϋπάρχουσας παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Τον 4ο αιώνα μ.Χ. διαπιστώνεται ανακοπή στη συνέχεια της πόλης και φαίνεται ότι το κέντρο βάρους της οικιστικής οργάνωσης μετατίθεται δυτικότερα στη θέση του σημερινού χωριού Κλείτορας γνωστού με αυτό το όνομα από το Μεσαίωνα.
Φραγκοκλησσιά
Η ερειπωμένη σήμερα φραγκοκλησιά οριοθετεί το σημείο όπου ξεκινά ο αρχαιολογικός χώρος του Αρχαίου Κλείτορα (δυτικά της). Το δάπεδο της εκκλησίας ήταν δάπεδο αρχαιοελληνικού ναού.
Καταληκτικά πρέπει να επισημάνουμε, ότι η εύρεση κατά τις ανασκαφές προϊστορικών εργαλείων σε συνδυασμό με την επιφανειακή περισυλλογή άλλων, υποδηλώνουν τη χρήση της πεδιάδας της πόλης κατά την προμυκηναϊκή περίοδο με κατοίκηση στους γύρω λόφους.
Ο Κλείτωρ ή Κλείτωρας ήταν αρχαία Αρκαδική πόλη-κράτος. Η περιοχή που βρισκόταν ανήκει σήμερα διοικητικά στην Επαρχία Καλαβρύτων και στον Νομό Αχαΐας.
Ιδρύθηκε από Πελασγούς Πρωτοέλληνες και ήταν από τις πλουσιότερες και ισχυρότερες πόλεις της Αρκαδίας. Το όνομα της πόλης[1] προέρχεται από τον Κλείτωρα, γιό του Αζάνα και εγγονό του Αρκάδα, πέμπτο βασιλιά των Αρκάδων που ίδρυσε και εποίκισε την πόλη.[2][3] Σύμφωνα με τον Παυσανία απείχε 60 στάδια από τις πηγές του Αροάνιου και κοντά στην πόλη περνούσε ποταμός με το όνομα Κλείτωρ. Στην πόλη υπήρχαν ιερά της Δήμητρας, της Εἰλειθυίας, του Ασκληπιού και των Διόσκουρων το οποίο ήταν έξω από την πόλη, είχε χάλκινα αγάλματα και απείχε τέσσερα στάδια από αυτή. Τριάντα στάδια από τον Κλείτωρα υπήρχε ιερό της Κορίας Αθηνάς με άγαλμά της και κάθε χρόνο προς τιμήν της γίνονταν τα Κοράσια.[4]
Ο Κλείτωρας είχε μεταλλεία χαλκού στα οποία στηριζόταν η οικονομία του και ήταν από τις πρώτες Αρκαδικές πόλεις που έκοψαν νομίσματα. Είχε συμμετάσχει στην ίδρυση της Μεγαλόπολης το 369 π.Χ με τους Κλεόλαο και Ακρίφιο. Ήταν μέλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας και συμμετείχε σε όλες τις πολεμικές αναμετρήσεις της συμμαχίας. Το 395 μ.Χ καταστράφηκε από τον Αλάριχο.
Ο Κλείτωρας είχε αναδείξει τρεις ολυμπιονίκες, τον Άλκετο στην 99η Ολυμπιάδα το 384 π.χ. στη πυγμή παίδων, τον Κριτόδαμος στην 101η Ολυμπιάδα το 376 π.χ. στην πυγμή παίδων και τον Κλεόμαντι στην 111η Ολυμπιάδα στο στάδιο.
Η θέση της αρχαίας πόλης έχει βρεθεί αλλά δεν έχει ανασκαφεί παρότι υπάρχουν εμφανή πολλά λείψανα της αρχαίας πόλης. Βρίσκεται τρία χιλιόμετρα δυτικά του σημερινού χωριού Κλειτορία του Δήμου Καλαβρύτων. Σώζεται το αρχαίο θέατρο στο οποίο γίνονται παραστάσεις.
